xoves, 25 de outubro de 2018

Valedoras do saber, vítimas da ignorancia


John Steinbek dixo que "polo grosor do pó nos libros dunha biblioteca pública, pode medirse a cultura dun pobo". Que dicir entón cando son as bibliotecas as convertidas en pó? Sabemos que en tempos recentes, diferentes centros depositarios da cultura humana teñen sido vítimas da barbarie da mesma especie que as creou.

Por exemplo, a Biblioteca de Jaffna, en Sri Lanka, foi queimada en 1981 pola poboación budista en represalia pola demanda de igualdade de dereitos dos seus compatriotas hindús. A Biblioteca Nacional de Irak foi incendiada e saqueada durante a Guerra en 2003, perdéndose un millón de obras, número semellante ao perdido na Biblioteca da Universidade de Mosul cando foi arrasada por completo polo ISIS en 2014.

Pero este non é un fenómeno propio dos nosos tempos, senón que cíclicamente ao longo da nosa historia a ignorancia prevaleceu sobre o saber. No mundo antigo atopamos múltiples exemplos de destrución do saber escrito, como os da biblioteca de Éfeso, na actual Turquía, cos seus 12.000 rolos de papiro ou da de Pérgamo, en Asia Menor, que chegou a contar con 200.000 volumes. Máis famoso é o caso da Biblioteca de Alexandría, en Exipto, unha das sete marabillas do mundo antigo, que puido chegar a acoller ata 700.000 manuscritos e cuxa destrución segue sendo hoxe un misterio.

No Medievo, a barbarie non se detén. Bibliotecas musulmás como a Casa da Sabedoría de Bagdad ou a da fortaleza de Alamut pereceron, ao igual que o saber islámico, a mans dos mongois. Pero as destrucións non se limitan ao Occidente, senón que na actual India, a Universidade budista de Nalanda é destruída polos turcos mamelucos xunto cos seus preto de 9 millóns de documentos, nun golpe do que o budismo na India xamais se recuperará.

Nos albores da Idade Moderna, desaparece un dos últimos faros da cultura antiga, a Biblioteca Imperial de Constantinopla, que tras unha vida de máis de mil anos marcada por múltiples avatares, perece ao igual que Bizancio coa conquista turca de 1453. Os otomanos tamén arrasaron case por completo a Biblioteca Corviniana, unha das mellores bibliotecas do Renacemento, tras a súa invasión de Hungría. Pero tamén a cultura islámica sufríu a cólera da intolerancia relixiosa cando o Cardeal Cisneros, tras a toma de Granada, ordeou a queima da biblioteca da Madraza.

Xa en época contemporánea, as guerras volveron pasar factura aos centros do saber. A Biblioteca Nacional do Perú, unha das máis importantes de América no século XIX, foi empregada como cuartel tanto na Guerra de Independencia polos españois como na do Pacífico polas tropas chilenas, co conseguinte deterioro que servirá de preludio da súa definitiva desparición en 1943. Ao norte, a Biblioteca da Universidade de Alabama, nos Estados Unidos, unha das máis importantes do país, é queimada ata os cimentos polo exército unionista nun dos últimos episodios da cruenta Guerra de Secesión.

Xa no século XX, os sucesos máis dantescos da nosa historia recente, a Gran Guerra e a II Guerra Mundial, causarán de novo a destrución do coñecemento. En Bélxica, a Universiteitsbibliotheek de Lovaina sufrirá os efectos de ambas. As tropas alemás destrúena en 1914 cos seus 300.000 volumes tras case 300 anos de historia. Reconstruída en 1928, voltará perecer na II Guerra Mundial. Nesta mesma loita entre o eixo e os aliados será arrasada a Holland House de Londres durante un interminable bombardeo aereo da cidade a cargo da Luftwaffe.

Desgraciadamente e como xa vimos, non foron estes os últimos exemplos de destrución do saber aos que tivemos que asistir: na madrugada do 26 de agosto de 1992, o Vijecnica de Saraxevo, biblioteca nacional e símbolo da multiculturalidade dos balcáns, foi reducido a cinzas no contexto da Guerra de Bosnia. Estimase que se perderon arredor de dous millóns de exemplares, algúns deles de valor incalculabe e testemuña dunha rica historia de mestizaxe na zona. Como resposta a esta e outras atrocidades cometidas neste conflicto bélico, un músico da Filharmónica de Saraxevo decidiu renderlle homenaxe a 22 veciños da súa cidade que morreron diante del nun bombardeo mentres facían cola nunha panadaría. Nas ruinas do Vijecnica, Vedran Smailovic tocou co seu violonchelo o Adagio de Albinoni durante 22 días, nun berro desesperado para que a comunidade internacional puxera o seu foco no que alí estaba acontecendo. É por iso que cada ano conmemoramos o Día das Bibliotecas. Tal vez nun futuro non haxa necesidade de adicarlle un Día ás Bibliotecas. Tal vez nun futuro o sentido común faga honra ao seu nome.











Ningún comentario:

Publicar un comentario

Libros con corazón

Imos poñer a San Valentín como escusa para ensinarvos unha pequena selección de libros en cuxo título aparece a palabra corazón. Se quer...