John Steinbek
dixo que "polo grosor do pó nos libros dunha biblioteca
pública, pode medirse a cultura dun pobo". Que dicir entón
cando son as bibliotecas as convertidas en pó? Sabemos que en tempos
recentes, diferentes centros depositarios da cultura humana teñen
sido vítimas da barbarie da mesma especie que as creou.
Por exemplo, a
Biblioteca de Jaffna, en Sri Lanka, foi queimada en 1981 pola
poboación budista en represalia pola demanda de igualdade de
dereitos dos seus compatriotas hindús. A Biblioteca Nacional de Irak
foi incendiada e saqueada durante a Guerra en 2003, perdéndose un
millón de obras, número semellante ao perdido na Biblioteca da
Universidade de Mosul cando foi arrasada por completo polo ISIS en
2014.
Pero este non é
un fenómeno propio dos nosos tempos, senón que cíclicamente ao
longo da nosa historia a ignorancia prevaleceu sobre o saber. No
mundo antigo atopamos múltiples exemplos de destrución do saber
escrito, como os da biblioteca de Éfeso, na actual Turquía, cos
seus 12.000 rolos de papiro ou da de Pérgamo, en Asia Menor, que
chegou a contar con 200.000 volumes. Máis famoso é o caso da
Biblioteca de Alexandría, en Exipto, unha das sete marabillas do
mundo antigo, que puido chegar a acoller ata 700.000 manuscritos e
cuxa destrución segue sendo hoxe un misterio.
No Medievo, a
barbarie non se detén. Bibliotecas musulmás como a Casa da
Sabedoría de Bagdad ou a da fortaleza de Alamut pereceron, ao igual
que o saber islámico, a mans dos mongois. Pero as destrucións non
se limitan ao Occidente, senón que na actual India, a Universidade
budista de Nalanda é destruída polos turcos mamelucos xunto cos
seus preto de 9 millóns de documentos, nun golpe do que o budismo na
India xamais se recuperará.
Nos albores da
Idade Moderna, desaparece un dos últimos faros da cultura antiga, a
Biblioteca Imperial de Constantinopla, que tras unha vida de máis de
mil anos marcada por múltiples avatares, perece ao igual que
Bizancio coa conquista turca de 1453. Os otomanos tamén arrasaron
case por completo a Biblioteca Corviniana, unha das mellores
bibliotecas do Renacemento, tras a súa invasión de Hungría. Pero
tamén a cultura islámica sufríu a cólera da intolerancia
relixiosa cando o Cardeal Cisneros, tras a toma de Granada, ordeou a
queima da biblioteca da Madraza.
Xa en época
contemporánea, as guerras volveron pasar factura aos centros do
saber. A Biblioteca Nacional do Perú, unha das máis importantes de
América no século XIX, foi empregada como cuartel tanto na Guerra
de Independencia polos españois como na do Pacífico polas tropas
chilenas, co conseguinte deterioro que servirá de preludio da súa
definitiva desparición en 1943. Ao norte, a Biblioteca da
Universidade de Alabama, nos Estados Unidos, unha das máis
importantes do país, é queimada ata os cimentos polo exército
unionista nun dos últimos episodios da cruenta Guerra de Secesión.
Xa no século XX,
os sucesos máis dantescos da nosa historia recente, a Gran Guerra e
a II Guerra Mundial, causarán de novo a destrución do coñecemento.
En Bélxica, a Universiteitsbibliotheek de Lovaina sufrirá os
efectos de ambas. As tropas alemás destrúena en 1914 cos seus
300.000 volumes tras case 300 anos de historia. Reconstruída en
1928, voltará perecer na II Guerra Mundial. Nesta mesma loita entre
o eixo e os aliados será arrasada a Holland House de Londres durante
un interminable bombardeo aereo da cidade a cargo da Luftwaffe.
Desgraciadamente e como xa vimos, non foron estes os últimos
exemplos de destrución do saber aos que tivemos que asistir: na
madrugada do 26 de agosto de 1992, o Vijecnica de Saraxevo,
biblioteca nacional e símbolo da multiculturalidade dos balcáns,
foi reducido a cinzas no contexto da Guerra de Bosnia. Estimase que
se perderon arredor de dous millóns de exemplares, algúns deles de
valor incalculabe e testemuña dunha rica historia de mestizaxe na
zona. Como resposta a esta e outras atrocidades cometidas neste
conflicto bélico, un músico da Filharmónica de Saraxevo decidiu
renderlle homenaxe a 22 veciños da súa cidade que morreron diante
del nun bombardeo mentres facían cola nunha panadaría. Nas ruinas
do Vijecnica, Vedran Smailovic tocou co seu violonchelo o Adagio de
Albinoni durante 22 días, nun berro desesperado para que a
comunidade internacional puxera o seu foco no que alí estaba
acontecendo. É por iso que cada ano conmemoramos o Día das
Bibliotecas. Tal vez nun futuro non haxa necesidade de adicarlle un
Día ás Bibliotecas. Tal vez nun futuro o sentido común faga honra
ao seu nome.
Ningún comentario:
Publicar un comentario